Zin in Zaterdag (4): Beeldverbod of beeldgenot?

Op de camping zie ik de zoveelste nieuwe campinggast richtingloos rondlopen op zoek naar bereik voor zijn mobiele telefoon. Tja, de camping ligt in the middle of nowhere in la douce France. Als er bereik is, verdringen de providers zich en wisselen ze elkaar binnen de minuut af, en internet is er nauwelijks. Het is iets wat de campinggasten verbindt: we hebben nauwelijks bereik met de buitenwereld. Maar we hebben elkaar. Nieuwe gasten worden op weg geholpen door kampeerders die er al langer staan. Je helpt elkaar toch door de moeilijke tijden niet waar?!

En zo zie ik opnieuw een man naar het open veld lopen, vertwijfeld kijkend naar zijn iPhone en de lucht: een modern schietgebedje. Ik loop op hem af en zeg meelevend: 'Ja, bereik is er hier nauwelijks. Behalve bij de toiletten in de buurt van het zwembad en op het open veld buiten de camping.' Ja, ik ben net zo erg... Hij vraagt of de internetverbinding dan wel goed genoeg is om een foto te uploaden. Ik moet hem teleurstellen, maar vraag hem wel wat het belang ervan voor hem is, omdat we allemaal op de camping ook wel snappen dat deze nood op de vakantie relatief is. Hij vertelt dat hij toch wil proberen zijn 166.000 volgers iets te laten weten... Ik vraag hem hoe iemand in vredesnaam aan 166.000 volgers komt. Hij vertelt me dat hij sinds enige tijd bezig is met fotografie op internet. En dat hij enorm veel belangstelling voor zijn foto's heeft gekregen. Foto's, die hij gewoon met zijn iPhone maakt, en met apps bewerkt en deelt. Hij kwam op favorietenlijstjes te staan op internet en werd benaderd door bedrijven, die hem nu boeken voor reportages. Tot zijn eigen verbazing, maar het is wel een droom die uitkomt.

Ik hou van dit soort gesprekken; gesprekken met mensen die ontdekken hoe ze hun droom kunnen vervullen en vervolgens zelf ontdekt worden. En we raken verder aan de praat over het belang van beelden, dat steeds groter wordt. In herinner me dat ik voor mijn vakantie op internet las dat Amerikanen inmiddels zover zijn dat ze fotografen inhuren op vakantie, om vakantiefoto's voor ze te maken die ze op Facebook kunnen publiceren. Want gewone kiekjes voldoen blijkbaar niet meer. We kunnen erom lachen, en dat deden de fotograaf en ik dan ook maar even, maar het is wel een uitwas van een trend die ook bij ons steeds meer te zien is. Sociale media als Facebook draaien steeds meer om het delen van beelden. Vakantiefoto's, maar ook profielfoto's, die het stadium van veredelde pasfoto reeds ver voorbij zijn. Wat ooit als 'smoelenboek' begon met persoonlijke berichten, is nu een in eerste instantie een beeldverhaal geworden.

Is dat erg? Niet zondermeer. Juist als 'dienaar van het woord' weet ik hoe belangrijk beelden zijn. Ik presenteer mijn blogs en dus ook de links op Facebook niet voor niets met een plaatje. De beamer vertoont tijdens de preek een plaatje dat ook op de blog verschijnt naderhand. Beelden zijn 'geleiders' om je mee te kunnen nemen in een verhaal. Een reisgids zonder plaatjes is ondenkbaar. En beelden kunnen op zichzelf al een heel verhaal vertellen. Het wordt moeilijker als beelden de waarheid geweld aandoen. Dat is met woorden overigens net zo goed het geval. Met woorden kun je de werkelijkheid ook mooier voorstellen dan hij is, en in het ergste geval noemen we dat liegen of bedriegen. Maar foto's kunnen dat ook, de waarheid geweld aandoen.

Maar wat is waarheid? Dat is niet eenduidig, omdat de ene waarheid meerdere kanten heeft en meerdere, daar komt het, gezichtspunten. Ik verwonder me hoe fotografen gebeurtenissen, plekken of mensen uit een verrassende hoek in beeld kunnen brengen. Gebeurtenissen die ik zelf ook hem meegemaakt op plekken waar ik ook geweest ben en met mensen die ik goed ken; maar in een nieuw en ander beeld gevangen. Maar ze doen de waarheid daarmee niet geweld aan. Zo'n foto maakt mijn beeld compleet en vertellen misschien meer dan woorden. En ik geniet ervan. Daarom heb ik mijn gesprekspartner ook gevraagd het Romaanse kerkje van het dorpje te fotograferen, zonder restricties, gewoon volgens zijn indruk. Die foto staat boven deze blog. Een plaatje.

Wanneer doet een foto de waarheid geweld aan? Dat is nog niet zo makkelijk. Heel strikt genomen doet misschien elke foto die bewerkt is de waarheid geweld aan. Maar moeten we zo streng zijn? Ik denk het niet. Ook met woorden kleden we een verhaal aan. Dus we moeten al helemaal niet beelden tegenover woorden zetten, alsof die zuiverder zouden zijn. Misschien is dit het wel dat bepaalt of een beeld de waarheid dient of geweld aan doet. Een beeld dient de waarheid, als het behalve vorm ook inhoud heeft. En daar komt het bij beelden misschien nog wel meer op aan dan bij woorden; hoewel, nietszeggend geklets is er alom.

En als een beeld inhoud heeft is het op zijn waarheid te beoordelen. Geeft het een nieuw gezichtspunt? Of roept het beeld iets op dat 'waar' is; wat mij betreft hoe mooi de schepping is of hoe dankbaar je voor iets bent, of omdat het even verstilt en je hoofd leegmaakt en vult tegelijkertijd? Omdat het raakt aan een diepere emotie of je geloof? En wanneer is een beeld dan 'onwaar'? Simpel gezegd als dat beeld nep is. Net zoals wat iemand zegt onecht kan zijn, zo kan een beeld ook onecht zijn. Een echt beeld hoeft niet eens een 'waarheidsgetrouwe weergave van de werkelijkheid' te zijn (wat is dat eigenlijk?). Het mag best bewerkt zijn. Maar het moet wel echt zijn. En iemand die zich anders voordoet dan hij of zij is, in woord of in beeld, of die iets wil voorspiegelen dat niet waar is, doet de waarheid en daarmee zichzelf geweld aan. Uiteindelijk komt de waarheid altijd aan het licht.

De fotograaf en de dominee rondden daar op de camping in het open veld hun bespiegelen af. De dominee zei: 'Ik wil niet voor eigen parochie preken hoor, maar weet je waar je hier het beste bereik hebt? Boven in het dorpje bij de kerk...'

Ik ben voor deze blog veel dank verschuldigd aan Eelco Roos, voor zijn beelden en woorden. Hier kun je zijn website vinden. Nog een extra volger is zijn werk zeker waard.