Wat is de
kracht van het Paasverhaal? Als je de enorme belangstelling mag geloven voor uitvoeringen
van de Matthäus Passion, The Passion en allerlei andere concerten dan lijkt dat
toch vooral te zitten in het Passieverhaal: het verhaal van het lijden van
Christus. Dat verhaal van de Opstanding is als vaag vergezicht aan het eind van
moderne uitvoeringen wel een baken van hoop om daarna in ieder geval weer naar
huis te kunnen, maar mensen worden geraakt juist door het herkenbare lijden en
de emoties die dat oproept. Dat het Paasverhaal, het verhaal van de Opstanding
van Jezus, minder volle kerken trekt heeft misschien niet zozeer te maken met
de theologische vraag hoe dat kan, die Opstanding uit de dood, maar meer met
het gevoel dat het een onvoorstelbaar happy end is. Een ongeloofwaardig slot van
een verder zo voorstelbaar en geloofwaardig lijdensverhaal.
Het lijkt
erop alsof een van Jezus’ eigen leerlingen, Thomas, daar ook last van heeft.
Zijn naam betekent Tweeling. Blijkbaar hinkt hij op twee gedachten. Aan de ene
kant wil hij graag geloven dat Jezus leeft, maar het komt hem zo onvoorstelbaar
over dat hij het niet kan geloven. Waar zit hem dat in?
Zelf zegt hij: ‘Alleen
als ik de wonden van de spijkers in zijn handen zie en met mijn vingers kan
voelen, en als ik mijn hand in zijn zij kan leggen, zal ik het geloven.’
Kennelijk zoekt Thomas een verbinding tussen de mededeling dat Jezus leeft en de
gebeurtenissen die uiteindelijk leidden tot Jezus’ dood. Het kán niet zo zijn
dat het Passieverhaal door het Paasverhaal wordt weggepoetst. Áls Jezus is
opgestaan, dan moeten die wonden nog zichtbaar zijn. Anders heeft het hem niks
gedaan. En dan was het lijdensverhaal nep.
Nu was het
niet zo gek dat Thomas vroeg om de wonden van Jezus te zien. Jezus laat ze
eerder aan de andere leerlingen zien, toen Thomas er even niet was. En Jezus
deed dat uit zichzelf. Hij zei: ‘Ik wens jullie vrede.’ En vervolgens liet hij
zijn handen en zijn zij zien. Als de littekens waarmee een gevonden dode wordt
geïdentificeerd, zo identificeert de opgestane Jezus zich met de littekens van
zijn dood. Ja, ze zijn echt. Het was waar. En zo maken de littekens, de wonden
van Jezus zijn opstanding geloofwaardig. Als Jezus zegt: ‘Omdat je me gezien hebt,
geloof je’ dan bedoelt hij dus niet dat Thomas gezien heeft dat Jezus leeft,
maar dat Thomas Jezus’ wonden heeft gezien van Jezus die leeft. Die combinatie
maakt dat Thomas gelooft.
Zou je
kunnen geloven in een opgestane Jezus zonder wonden? Zou je kunnen geloven in
een God zonder wonden? Naar aanleiding van dit verhaal heb ik mezelf die vraag
gesteld. En mijn gedachten gingen toen naar allerlei helden in onze tijd.
Mensen die winnen, op allerlei manieren. En ik dacht toen: welke van die mensen
zijn voor ons geloofwaardig? Waarom is Maarten van der Weiden een held, terwijl
hij de Elfstedentocht niet afgezwommen heeft? En waarom is Lance Armstrong dat
niet, terwijl die zeven keer de Tour de France won? En dan gaat het mij even niet
om de personen en of je ze sympathiek vindt. Maar waarom is de ene
geloofwaardiger dan de ander? Een held lijkt pas geloofwaardig als hij echt is.
En echt betekent dat je de wonden moet kunnen zien. Anders kán het niet. En dan
is het voor ons zelfs verteerbaar dat een held zijn doel niet haalt. Maar er
helemaal doorheen gaan is geloofwaardiger dan hoe dan ook de eindstreep als eerste
halen.
Iemand die
altijd moeiteloos wint spreekt niet meer tot de verbeelding en is geen mens
meer waarmee we ons kunnen identificeren. Want in ons leven winnen we, maar verliezen
we zo mogelijk nog meer. Veel lukt ons. Maar veel meer moeten we loslaten en
achterlaten. En vaak lukt het ons om het leven weer op te pakken, maar niet
zonder besef van de breuken in onze levensloop. Het is niet allemaal gegaan
zoals we hoopten en wilden. En soms lag het ook aan onszelf. Andere keren
overkwam het ons. Maar feit is dat ons leven niet een doorgaande juichende lijn
is van successen, overwinningen en geluk. Zelfs als je kijkt naar de
striphelden uit je jeugd, bijvoorbeeld Batman en Superman, dan zie je dat ze
een gebroken verleden hebben, en dat hen dat nu nog kwetsbaar maakt. Anders zijn
zelfs zij, hoewel ze fictie zijn, niet geloofwaardig.
Zou je
kunnen geloven in een opgestane Jezus zonder wonden? Als ik die vraag voor
mezelf zou beantwoorden, dan zeg ik nee. Nee, ik kan niet geloven in een opgestane
Jezus zonder wonden. Ik kan ook niet geloven in een God zonder wonden. Sterker
nog, ik zou bang worden van een God die alleen maar overwinningen haalt en
zonder wonden blijft. Ik zie beelden van wereldheersers voor me die zichzelf onoverwinnelijk
wanen en ik zie beelden van fundamentalisten voor me die het uitschreeuwen dat
hun God de beste is. Het klinkt misschien allemaal prachtig, maar je voelt dat
niemand dat waar kan maken. Dat wij mensen feilbaar zijn, fouten maken. Dat
macht corrumpeert en vriendjespolitiek, misbruik van macht en wat niet al op de
loer ligt. En als het gaat om geloof is er ook gewoon twijfel. Twijfel of het
allemaal wel waar is. Zeker als je ziet dat de wereld nog steeds dezelfde
wereld is vol gewonde mensen.
Opstanding
gaat dus niet over een einde aan al het leed in de wereld. Geen oplossing dus
ook voor alles wat niet goed gaat. Op dit moment zijn politici in opkomst die
heel sterk geloven in een renaissance, een wedergeboorte, van oude vervlogen
tijden. Die niet schuwen om daar de Joods-Christelijke cultuur als bakermat
voor te bestempelen. En daarbij de opstanding nemen als motivatie: wij kunnen
opnieuw overwinnen en het oude achter ons laten, het kwaad overwinnen, want wij
zijn superieur over andere religies en andere volken of rassen, en voortaan
zorgeloos leven. Nu gaat het me niet om de concrete politieke ideeën van deze
politici, want daarvoor valt vaak nog best wel wat te zeggen. Mij gaat het om
het gedweep met zogenaamde christelijke motieven. Opstanding zoals dat door hen
wordt beleefd als een overwinning op het kwaad, superieur zijn over anderen, de
beste zijn, en voortaan zorgeloos leven, heeft niets, maar dan ook werkelijk
niets te maken met de opstanding van Jezus.
De opstanding
van Jezus is een kwetsbare opstanding. Een opstanding vol wonden. En die wonden
laten steeds zien: het is niet goed gegaan. De opstanding herinnert er niet in
eerste instantie aan hoe fijn het was met Jezus toen hij rondliep, mooie
woorden sprak en met ons meeleefde. Zelfs wonderen verrichtte. Nee, die tijd
komt niet terug. En laten we wel wezen, als we de verhalen over die tijd lezen
in de bijbel, dan roepen die verhalen over het algemeen meer vragen op dan dat
ze antwoorden geven. De opstanding van Jezus is niet een terugkeer naar lang
vervlogen tijden. De opstanding is wel verbonden met het lijden van Jezus. En
dan wordt het ineens een minder populair verhaal. Want dan gaat het niet meer over
overwinning en de beste zijn, maar over solidariteit met iedereen die gewond
is. God is geen God van successen, maar van gewonde mensen. Je kunt niet
opstaan als je niet eerst gevallen bent. En we vallen allemaal, voortdurend. En
de kunst van geloven is steeds weer één keer meer op te staan dan te vallen. Dát
is wat Jezus laat zien. Met zijn wonden. Hij zegt daarmee: ik leef niet zónder
deze wonden. Als je mij dus wilt zien, kijk dan naar mijn wonden. En als je mij
nu in deze wereld zoekt, zoek dan bij de gewonde mensen. En niet bij de succesverhalen
of nostalgische verhalen over oude gouden tijden. Zoals het verhaal van
topsporters niet zit in hun successen, maar in hoe ze tegenslag hebben overwonnen,
zo zit het verhaal bij Jezus in zijn wonden. Let wel, in de wonden van de opgestane
Jezus. De opstanding is het doorleven van wat er niet goed is gegaan, niet een
terugkeer naar goede tijden.
Door verwonding geloofwaardig
En zo is Jezus
aan het kruis geen teken van macht, maar van liefde. Vol overgave, weerloos, en
in al zijn lichamelijke kwetsbaarheid hangt hij daar. Niet als teken van oordeel,
maar als teken van liefde. Hier ben ik. Ik draag jullie wonden. Ik ben daar te vinden
waar nog dagelijks mensen wonden oplopen. En God laat zien dat die wonden niet
het einde zijn. Hoe ongelofelijk ook, door die wonden wordt het verhaal van de
opstanding geloofwaardig. Anders niet. Dan is het een succesverhaal dat we morgen
weer vergeten zijn. Dit verhaal leeft verder, in mensen die zich bekommeren om
mensen die gewond zijn. Daar kun je Jezus zien, nog elke dag.
Foto: zandsculpturen expositie Elburg, www.zandverhalen.nl
Foto: zandsculpturen expositie Elburg, www.zandverhalen.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten