Sint is allang geen bisschop meer; en Zwarte Piet geen slaaf - Grow up; of eigenlijk liever niet!

Elk jaar laat ik me met plezier zwart schminken om die ene dag te mogen zwartwerken in opdracht van de bisschop. Ik speel dan mee op een school in Den Bosch. Daar herkennen ze me niet. Het is een zeer multiculturele school. En alle kinderen houden van Zwarte Piet. Bram en Iris, maar ook Ahmed, Joy, Geoffrey en Hope. Toen vorig jaar de jongste kinderen moegevierd waren, liep ik samen met de andere pieten de restjes pepernoten nog uit te delen aan de oudere kinderen. Er kwam een meisje op me aflopen uit groep 7. Ik vermoed dat zij of haar familie uit Ghana komt. Ze had een mooie bruine kleur en even zo mooi kroeshaar. Ze kwam met haar handen tegen elkaar opengevouwen op me aflopen en zei met een lach van oor tot oor: 'Dag collega'...

Op de warmste 22 oktober in jaren bereikt de opwinding over Zwarte Piet het kookpunt: 'VN-onderzoeker wil af van de Sint' kopt de NOS. VN-onderzoekster Verene Shepherd vraagt zich af waarom er twee 'santa-clausen' moeten zijn en vindt Zwarte Piet terugkeer naar de slavernij. Nou, dan heb je er dus geen bal van begrepen. Niet alleen omdat Sinterklaas geen nep-kerstman is, maar eerder andersom de kerstman een nep-sint. Maar ook omdat je de figuur van Zwarte Piet dan totaal niet begrepen hebt.

Omdat mensen mijn liefde voor het Sinterklaasspel kennen krijg ik veel vragen wat ik er nu van vind. Ik kan daar kort over zijn: Zwarte Piet is allang geen neger meer, en zeker geen slaaf. Net zoals Sinterklaas allang geen bisschop meer is. Nog maar twintig jaar geleden werd Sint Nicolaas geweerd uit de protestants-christelijke basisscholen in ons buurdorp Sprang-Capelle. Sint-Nicolaas was immers een bisschop en derhalve Rooms-Katholiek. Die tijden zijn veranderd, en zo ook voor Zwarte Piet. Hij is een kindervriend geworden. Geen dommige knecht, hooguit een komisch type. Geen neger-imitatie (met ongemakkelijke accenten in de uitspraak), maar een zwarte clown. En kinderen zijn gek op hem. Sinterklaasseries en -films draaien nauwelijks meer om Sinterklaas, maar om de Zwarte Pieten. Moet Piet zwart? Ja, Piet moet zwart. Net zoals Sint een mijter op heeft. Toch is hij geen bisschop meer, en Zwarte Piet geen negroïde slaaf. Onze baas, de hoofdpiet, heeft daar een mooie commentaar over geschreven in de NRC. Helaas dekt de kop de lading volstrekt niet en suggereert de kop dat de alter ego van Erik van Muiswinkel Zwarte Piet zou willen veranderen. Nee, zijn punt is: Zwarte Piet verandert zelf. Zoals de roe verdwenen is, zo kan een Piet nu ook een vrouw zijn. Er is een baby-Piet geweest. En Piet is minder zwart. Maar wel zwart.

De aanval op Zwarte Piet is dit jaar geopend door kunstenaar Quinsy Gario, die in Amsterdam de strijd aanvoert. Zwarte Piet zou racistisch zijn, want hij zou de negroïde medelander bespotten. Dikke doei! Het is opvallend dat deze mensen, doorgaans ook grote pleitbezorgers van de multiculturele samenleving, niets van cultuur begrijpen. O, er zijn zeker motieven achter het Sinterklaasfeest die wij nu als racistisch betitelen. Maar daarom is het feest ook verder ontwikkeld. Zwarte Piet is geen negroïde slaaf meer, net zoals Sinterklaas geen bisschop meer is. Dat oude sinterklaasfeest, wat het allang niet meer is, was in zichzelf al een voortgaande ontwikkeling van een veel ouder motief. Onderzoeker Arnold-Jan Scheer laat zien: 'Overal in Europa worden op geïsoleerde plekken Sinterklaassiten gevierd die veel ouder zijn dan de bisschop van Myra uit 300.' Hij maakte er een documentaire over waarvan dit de preview is:

De les die we hieruit kunnen leren is een algemene cultuurles: We moeten niet kijken naar wat het feest in zijn oorsprong was, we moeten kijken naar wat het feest nú is. Kijk dan met kinderogen. En voel weer de mystiek van het feest. Moet Zwarte Piet daarbij zwart zijn? Ja, zo zwart als hij nu nog is, zonder overdreven lippen en gouden oorringen, maar die vrolijke clowneske zwarte kindervriend. Een bijzondere verschijning. En heerlijk om te spelen. En wat als een kind een zwarte man nawijst en roept: hé, daar gaat Zwarte Piet? Datzelfde kind wees ook naar deze man, en dacht dat hij de kerstman was.

Daarom zou ik willen zeggen: Grow up! Of eigenlijk liever niet: blijf met kinderogen naar dit feest kijken. Want meer dan ooit, en op een nieuwe wijze (zo gaat dat in een culturele ontwikkeling) is dit oude versje van Jos Brink sprekend:

'Je bent te groot,
je bent zo vreselijk volwassen.
Je bent zo nuchter,
en je ziet het te reeël.'

Ds. Otto Grevink, predikant en freelance Hoofdpiet