Laat je het lot of God de dienst uitmaken? (preek 10 mei 2015)

Tekst: Esther 2: 5-11; 4: 7-17 en 9: 24-26 en Mattheüs 25: 14-18

Wat een lef! Wat een lef heeft Esther. Dat ze zo opkomt voor haar volk met gevaar voor eigen leven. Haar volk dreigt te worden vervolgd. En zij komt voor hen op. Maar dat is niet zonder gevaar voor haarzelf. Ze steekt haar nek uit, en dat kan haar de kop kosten.

Wat een lef! Dat ze dat in zich heeft! Zo makkelijk ging dat niet. En waarschijnlijk wist ze zelf niet dat ze dit in zich had. Haar startpositie in het leven was verre van ideaal. Ze was wees, en werd opgevoed door haar pleegvader. Niets wijst erop dat dat niet liefdevol gebeurde, maar je voelt dat haar jeugd niet ongebroken is. Zoals zoveel meisjes, waar ook de Hadassahoeve zich over ontfermt, geen ongebroken jeugd hebben gehad.

Wie is Hadassa? 

Hadassa was ook haar naam. Ze is vernoemd naar een witte bloem, Mirte. Een hele onschuldige naam. Maar daarmee kan ze het leven niet in. Dan is ze te kwetsbaar. In de Perzische samenleving van die tijd zijn Joden niet altijd geliefd. Als ze opgehaald wordt door de dienaars van de koning, zegt haar pleegvader dat ze zich voortaan Esther moet noemen. Een bijzondere naam. Het betekent in het Perzisch Ster. Dat is veelbelovend. Maar zoals zo vaak in de Bijbel komt er met de naam een verborgen boodschap mee. Voor de goede verstaander. Haar naam betekent in haar eigen taal Verborgen. Wie of wat is er verborgen? Haar ware identiteit als Joodse. Maar ook God, die in de hele bijbeltekst zoals die in onze Bijbel staat niet voorkomt.

Waarom is God verborgen?

Heeft de schrijver dat bewust gedaan? Misschien drukt het uit hoezeer meisjes als Hadassa en op de Hadassahoeve God vanuit hun wankele basis niet als een handelend persoon in hun leven kunnen ervaren, omdat ze te zeer bepaald worden door hun lot. Hoe kun je daar God in ontdekken? Als Hij er al is, dan is Hij verborgen. En in een week waarin we de doden hebben herdacht en de vrijheid hebben gevierd, doemt toch ook altijd weer die vraag op: waar was God? Om vervolgens ook stil te staan bij die mensen die zich verzetten. En die mensen die in een positie verkeerden om het verschil te maken. Was daar God misschien in verborgen?

Beslist het lot of God?

Op een verborgen manier vonden mensen, en vindt Esther de kracht om voor het onrecht op te komen. Er kan heel veel in je leven gebeuren dat je overkomt. Vanaf je vroegste jeugd. Dingen die je tekenen. Zeker als je geweld wordt aangedaan in misbruik of mishandeling. En ook in relaties, door werk en door ziekten kan je leven getekend worden. En dreigt het lot je leven te bepalen. Ook hier in Esther bepaalt het lot de levens van de Joden, letterlijk. Haman werpt het lot over de dag waarop de Joden uitgeroeid zullen worden. Het verhaal van Esther laat zien dat het lot gekeerd kan worden. Dat is de kern van het verhaal. Het leven lijkt soms één grote speling van het lot, waar de zin volstrekt verborgen van blijft. Maar er zit ook iets in het leven verborgen, dat we gerust van God mogen noemen, waarmee een mens haar lot kan keren. Niet het lot is beslissend. Beslissend is wat God in jou verbergt aan kracht en talent.

Maar dat gaat niet zomaar. Het is allereerst verleidelijk om je in je lot te schikken. Dat geeft ook een zekere, zij het valse, zekerheid. De Perzische betekenis van haar naam geeft de status van Esther weer. Gebouwd op haar mooie uiterlijk. Een rijzende ster is ze aan het paleis van de koning. Oké, en als het dan zo moet, misschien moet ze daar maar in schikken. Maar God lijkt andere plannen te hebben. Hij kiest niet zomaar mooie mensen uit, denk maar aan Jozef, de dromenkoning. Ze hebben een opdracht. En Esther heeft Mordechai om die te ontdekken. Hij blijft op haar letten, gaat met haar mee, om wat verborgen in haar is te ontdekken. En hij spreekt haar ook als een vader toe: 'Beeld je maar niet in dat je kunt ontkomen door jouw positie in het paleis'. Met andere woorden: je lot geeft geen bestaanszekerheid. Kom voor jezelf op!

Controle loslaten om te kunnen leven 

Dat betekent dat ze iets heel spannends moet gaan doen. Ze moet de controle los gaan laten. In haar lot schikken gaf haar een soort van controle. Die moet ze nu loslaten door ongevraagd op de koning af te stappen. Dat is levensgevaarlijk. Maar het moet. Om haar lot te kunnen keren moet ze de controle loslaten. En dat is eng. Iedereen die meemaakt hoe het lot je leven kan tekenen kent het gevoel dat je daar geen controle over had. Dat je vervolgens de herwonnen controle weer los zou moeten laten is heel eng en kan je het gevoel geven dat je leven op het spel staat. En dat is ook zo. En helemaal alles oplossen zal het niet. Het verandert niet wat er gebeurd is, net zo min als het verandert dat er toch mensen omkomen in het verhaal van Esther, en er mensen omkwamen in de Tweede Wereldoorlog. Maar dat lot is niet allesbeslissend.

Niet iedereen zit in de positie van Esther om in die mate het verschil te maken, maar het verhaal laat zien dat we niet in ons lot hoeven te schikken. God werkt verborgen in ons om ons kracht te geven te mogen zijn wie we zijn. Al is het maar met hele kleine dingen. De gelijkenis van de talenten laten dat ook zien. Pak wat in je is aan om wat van je leven te maken. Hoe klein je talent misschien ook is. De Hadassahoeve begeleidt jonge meiden daarin.

Wat is het verschil tussen het lot en God?

Het verschil tussen het lot en God is dat het lot passief maakt en God actief maakt. Het lot overkomt je, God vraagt om verzet. En zet mensen op je weg als Mordechai om dat met jezelf aan te  durven.