Wat kun je doen om in vrede te kunnen leven? (preek 7 september 2014)

Tekst: Ezechiël 33: 7-11 en Mattheüs 18: 15-20

Beluister de preek via Kerkomroep (tot zes maanden na de dienst)

Hoe herkenbaar: al het om de waarheid gaat draaien we er tegenover elkaar graag omheen. Zeggen we niet wat gezegd moet worden, om de lieve vrede. Of praten we er juist wel over, maar met anderen. Of hangen we het zelfs aan de grote klok, voordat we er met de ander zelf over praten. Waarom dat ons schaadt, en waarom God ons beter gunt, vertellen Ezechiël en Jezus deze zondag. Het Koninkrijk van God begint zelfs daar waar twee of drie in Jezus' naam aanwezig zijn. In het klein; dat is het doorlopende thema van Mattheüs. 

Een belangrijke voorwaarde om gelukkig te kunnen leven is dat er vrede is. We zien heel veel plaatsen waar die vrede er niet is. We zien de consequenties ervan: mensen slaan op de vlucht. Kinderen kunnen niet naar school. Huizen, winkels, bedrijven en wegen worden kapotgeschoten, zodat er ook geen werk meer mogelijk is. En de zwaksten zijn daarvan als eerste de dupe.

Vrede bedreigd? 

Maar het is niet alleen maar een ver van ons bed show meer. De verschillende brandhaarden in de wereld hebben ook hun invloed op de vrede bij ons. Mensen voelen zich bedreigd. In hoeverre dat terecht is of niet is niet eens zo belangrijk. Waar het om gaat is dat vrede niet meer vanzelfsprekend blijkt. Als het dat ooit was. Maar we zijn eraan gewend geraakt. En nu raakt het gemis van vrede in de wereld onze eigen vrede. Niet alleen door sympathisanten van Jihadstrijders die zelfs vanuit ons land vertrekken, of door een priester die in elkaar wordt geslagen, of de ruiten van een Koptische kerk in Amsterdam die worden ingegooid. Maar ook door de vluchtelingenstromen die op gang komen richting Europa. Mensen die elders een veilig heenkomen en een toekomst zoeken. Of dit de oplossing is, is nog maar de vraag, maar je kunt ze het moeilijk kwalijk nemen.

Twee keuzen 

We hebben een keuze hoe we hiermee omgaan. Handelen we uit angst of zoeken we de vrede?
Handelen uit angst betekent dat we ons afzetten tegen anderen. Dat we de bedreiging beantwoorden met een tegendreiging. Met stoere taal: dit moeten we bestrijden! En dat we fort Europa op slot doen en mensen eruit gooien die ons niet bevallen. Wat is het resultaat daarvan? Het resultaat daarvan is dat we daarmee de vrede niet terug krijgen. Hooguit een gewapende vrede. Dat wil zeggen dat conflicten uitblijven. Als het meezit. Want wat garandeert je dat die gewapende vrede blijft, als je er alleen maar vijanden mee maakt? En je de bedreiging dus eigenlijk alleen maar bevestigt?

Vrede zoeken is de enige weg naar het Koninkrijk van God. Hoe bang je ook kan zijn. Maar hoe doe je dat dan? En waar begint die weg? Het lijkt zo groot en alles omvattend. De prikkels over de onvrede in de wereld komen van alle kanten. Hoe doe je dat, vrede zoeken? Vrede begint bij jezelf. Dat is ook meteen de enige plek waar je er wat aan kan doen. Bij jezelf. En dat gaat dieper dan het goede voorbeeld geven en de vrede bewaren. Dat vertellen de bijbelteksten van vandaag.

Bij jezelf beginnen

Want in het klein begint het. Tussen ons mensen gebeurt er van alles. En we doen van alles. En doen daardoor elkaar van alles aan. Hoe gaan we daarmee om? De bijbelverhalen roepen een sfeer op dat we anderen ter verantwoording moeten roepen. Zeker Ezechiël lijkt daar heel sterk in. In Gods woorden is hij zelfs verantwoordelijk voor de dood van een ander als hij hem niet heeft aangesproken op zijn gedrag. Dat is nogal wat. En samen met de woorden van Jezus lijkt het erop dat we weer als vanouds tuchtmaatregelen moeten nemen als iemand verkeerde dingen doet. Maar daar gaat het helemaal niet om. In oude praktijken van tucht blijf je zelf buiten schot. Lekker makkelijk om iemand te bekritiseren en daarmee weg te zetten. Voor iemands eigen behoud? Ja dank je de koekoek. Wat dacht je van je eigen behoud?

Vrede komt er nooit als je zelf buiten schot blijft. Kijk maar naar God. Hij zegt in Ezechiël: "Zo waar ik leef - spreekt God, de Heer -, de dood van een slecht mens geeft me geen vreugde, ik wil dat hij een andere weg inslaat en in leven blijft." Met andere woorden: wat heb ik eraan als een slecht mens zijn zogenaamde verdiende loon krijgt? Ik laad hooguit de schuld op me dat ik hem er niet op heb aangesproken. Iemand aanspreken, de onvrede benoemen, is dus niet alleen voor het behoud van iemand anders, maar ook voor je eigen behoud. Kijk maar naar die burenruzies bij de Rijdende Rechter. Worden die mensen nou blij van hun eigen gelijk? Hoezeer ze dat misschien ook hebben? Natuurlijk, het is waar, het geeft geen garanties op verbetering als je wel in contact treedt met iemand die je iets aandoet. Maar het is wel beter voor jezelf. Je wordt er zelf meer mens van.

Niet conflicten mijden of uitspelen - het staat je eigen vrede in de weg

Want een mens kan niet leven in sluimerende conflicten, en ook niet in openlijke conflicten. Hoezeer we ook op onszelf leven en denken het zonder die ander te kunnen die ons iets aandoet; leven in vrede is leven met elkaar. Hoezeer we conflicten ook aan iemand anders wijten en hoe stoer we kunnen zeggen dat het ons niet uitmaakt en dat we het zullen bestrijden: het raakt ons wel. Dus vrede betekent niet conflicten mijden. Het betekent ook niet conflicten van je afhouden. Vrede betekent dat je erkent dat je er zelf deel aan hebt. Ook al heb je er geen schuld aan. Je kunt die buren niet kiezen, je familie al helemaal niet. Die collega zal niet eeuwig met je samenwerken, maar nu wel. We wonen in dit land met de mensen die er wonen, of je het nu leuk vindt of niet. Maar je zult het er dus mee moeten doen. Je kunt je handen niet van anderen af trekken waar je mee samenleeft.

Voor dat voldongen feit gesteld, kun je er natuurlijk voor kiezen om dan eens goed de waarheid te gaan zeggen. En dat gebeurt ook heel veel. We weten het vaak heel goed van een ander. Ons oordeel ligt gauw klaar. Vaak nog in eerste instantie onder het mom van dat we ons zorgen maken over de ander. Dan denken we dat we zomaar van alles over een ander mogen zeggen. En over iemand die iets verkeerds heeft gedaan is het helemaal makkelijk praten met anderen. Dan voel je ook dat je aan de goede kant staat. Net als op het moment dat je zorgen om iemand maakt. Dat is toch terecht? Ga dan eerst eens bij jezelf na of je je daar ook echt beter van gaat voelen. Wordt de wereld er mooier op? Lost het iets op? En voel je wat voor oordeel er in je woorden schuilt? Woorden waar die ander niets aan heeft, terwijl er wel iets anders gebeurt. Dat oordeel komt als een boemerang op jezelf terug. Want veel vrede zul je er niet van ervaren. Behalve dat het misschien lekker is het eens over iemand anders te hebben. Let op: je eigen vrede staat op het spel. Dat is wat God bedoelt in Ezechiël. Zet je niet in om iemand in zijn eigen sop gaar te laten koken, maar zet je ervoor in dat hij een andere weg inslaat. Want zelf wil je ook niet vergaan in je fouten. En God schept geen vreugde in de dood van een slecht mens. Hij wil dat hij, dat wij, een andere weg inslaan, en in leven blijven.

Dan pas komt er vrede. Als wij niet onze handen aftrekken van een ander en ons oordeel erover klaar hebben, maar wel als wij ons inzetten dat we met zijn allen een andere weg in slaan. Dat betekent dus dat we niet conflicten moeten mijden of toedekken, maar ook niet we ze aan de grote klok hangen. Want dan stellen we ons erbuiten, en leven we nooit in vrede.

Onder vier ogen

De weg naar een begin van vrede legt Jezus uit. Jezus, die ook het conflict niet uit de weg ging, hoezeer hij zelf zonder zonde heette te zijn. Hij had er in die zin niets mee te maken wat andere mensen deden, maar hij kon geen vrede bereiken zonder zelf daarin mee te lijden. Het zelf te ondergaan aan het kruis. En deze Jezus leert: 'Als iemand tegen je zondigt, moet je hem daarover aanspreken onder vier ogen.'  En aan het eind: 'Als twee van jullie hier op aarde eensgezind om iets vragen, wat het ook is, dan zal mijn Vader in de hemel het voor hen laten gebeuren. Want waar twee of drie mensen in mijn naam samen zijn, daar ben ik in hun midden.' Vrede begint onder vier ogen. Terwijl we zo vaak liever eerst steun zoeken bij mensen om ons heen, of zelfs een podium zoeken. Begrijpelijk, maar zie dat dat allemaal uit angst is. En die angst krijg je niet weg door het conflict zo in stand te houden. Een andere aanpak kan zijn dat je de lieve vrede wil bewaren. Maar ook dat is uit angst, in dit geval juist angst voor het conflict. En angst staat de vrede in de weg.

Vrede begint in het klein. Bij het geringe. Dat is het bredere verhaal waar Jezus' zijn woorden in vertelt. Aan het begin van hoofdstuk 18 vragen de leerlingen: 'Wie is eigenlijk de grootste in het koninkrijk van de hemel?' En Jezus haalt een kind erbij en zegt: 'Ik verzeker je: als je niet verandert en wordt als een kind, dan zul je het koninkrijk van de hemel zeker niet binnengaan.' En later vertelt hij over de vreugde om het ene verloren schaapje terug te vinden. Het gaat Jezus om de geringe en het geringe. Het koninkrijk van God begint bij de kleine mens, niet bij de grote massa. En dan vertelt Jezus over de ander apart nemen en onder vier ogen aanspreken. Het koninkrijk van God begint onder vier ogen.

De lucht klaren geeft vreugde in de hemel

Aarde en hemel zijn dus met elkaar verbonden. 'Ik verzeker jullie' zegt Jezus, 'al wat jullie op aarde bindend verklaren zal ook in de hemel bindend zijn, en al wat jullie op aarde ontbinden zal ook in de hemel ontbonden zijn.' Als iets is uitgepraat zeggen we wel dat 'de lucht is geklaard'. En zo is het. In de hemel is er vreugde over een conflict dat hier op aarde is opgelost, of zoals God zegt: om iemand die een andere weg inslaat en in leven blijft. En wij merken het: de lucht is geklaard. We kunnen weer leven, ademen. Omdat we niet meer leven in angst, maar in vrede.

Die vrede betekent niet dat alle conflicten, klein en groot, opgelost worden. Maar voor onze eigen vrede is het belangrijk dat we ons niet bij onszelf terugtrekken uit angst, maar dat we aan de slag blijven voor de vrede. Alleen dan kun je zeggen: ik heb het mijne gedaan. En dat is dan jouw weg naar vrede. Een weg die begint in het klein. Het koninkrijk van de hemel begint onder vier ogen.