Waarom zou ik mijn geloof de doorslag laten geven? (preek 31 augustus 2014)

Tekst: Jeremia 7: 23-28 en Mattheüs 17: 14-20

Beluister de preek op Kerkomroep (tot zes maanden na de dienst)

In de afgelopen week kwam vermeende kritiek op onze koning van onze landelijke kerk in het nieuws. Hij zou God meer moeten noemen. Dit korte nieuwsitem ging voorbij aan de kern van het interview. Wat onze kerk naar voren wil brengen in al zijn activiteiten is dat we moeten leren durven over God te spreken. Niet omdat we het beter weten of anderen daarmee uit willen sluiten. Geloof geeft wel houvast, ook in de ontmoeting met de ander. "Ik kom in dat contact met hem niet verder, als ik over mijn eigen bronnen zwijg" zegt voorzitter ds. Karin van den Broeke in de volledige versie van het interview met NRC. De stelling van de preek is: We doen onszelf en God tekort als we niet over hem spreken.

Geloof bewijst zich

Afgelopen woensdag gebeurde er in deze kerk iets bijzonders. Gelovigen en mensen die geloof en zin zoeken kwamen in grote getale af op de uitnodiging van de Raad van Kerken om in een gebedsdienst stil te staan bij het geweld in de wereld, en troost en bemoediging te zoeken bij God en bij elkaar. Zes voorgangers uit verschillende kerken gingen voor, en verschillende muzikanten en andere medewerkers hielpen spontaan mee. Aanleiding voor de viering was de behoefte die we voelden om alle emoties bij het geweld in de wereld een plek te geven. En te bidden voor vrede. Al het geweld in Irak, ook tegen onze geloofsgenoten, maar ook in Syrië, Israël, Gaza, Oekraïne en op zo veel andere plekken in de wereld geeft een machteloos gevoel. Waar kun je met je gevoel naartoe? Geloof bewijst zich op zulke momenten als een houvast en een bron van hoop. Het brengt zelfs mensen samen die nog nooit met elkaar het geloof hebben gevierd of die al lange tijd niet in een kerk zijn geweest. Hier staat de kerk in haar kracht. Om geloof te voeden dat bergen kan verzetten en het niet laat bij het lijden in de wereld, en onze emoties daarbij. We werden even collectief gedragen en bemoedigd door het zingen, de gebeden, de woorden, het samenzijn.

De kracht van geloof wordt onderschat - de tempel kan God niets schelen

Deze kracht van de kerk wordt onderschat. Of: de kracht van het geloof wordt onderschat. In eerste instantie door onszelf. Want kerk lijkt voor veel mensen steeds minder belangrijk te worden. Prioriteiten liggen om zeer uiteenlopende en allemaal even begrijpelijke redenen elders. Dat is niet erg voor de kerk. Want de kerk bestaat niet voor zichzelf. En God zorgt wel voor zijn kerk. Maar het is wel erg voor onszelf.
Want terwijl we onze eigen gang gaan in al onze eigen drukte verwachten we wel dat die kerk blijft bestaan, in wat voor vorm dan ook. Jeremia waarschuwt ervoor. Wie meeleest in zijn bijbel kan mee terugkijken in hoofdstuk 7, waar Jeremia zegt: 'Vertrouw niet op die bedrieglijke leus: "Dit is de tempel van de Heer! De tempel van de Heer! De tempel van de Heer!"' De mensen tot wie Jeremia zijn woorden richt nemen de tempel aan als een bezit en een verzekering. Voor hun eigen leven, waarin ze alles doen wat afwijkt van de weg van God. Dat wil zeggen: ze zijn met alles bezig, behalve met hun basis, hun bron. En weet je, die tempel kan God eigenlijk niet eens zoveel schelen. Natuurlijk raakt het hem in de relatie die Hij met zijn volk heeft. Natuurlijk. Maar het gaat Hem niet om Hemzelf, of om die tempel. We moeten niet voor Hem naar die tempel komen, of naar de kerk komen. Welnee. Als het daarvoor is, breekt God net zo lief die tempel af, net zoals Hij deed met het heiligdom van Silo, zoals Jeremia vertelt in vers 12. Als mensen hun eigen gang gaan, doet dat God pijn. 'Maar', schrijft Jeremia, 'treffen ze mij daarmee? - spreekt de Heer. Treffen ze niet eerder zichzelf, tot hun eigen schande?'

Hoe onderhoud je je geloof? 

Ik probeer heel voorzichtig te zijn in mijn verwoordingen, want ik wil pertinent voorkomen dat iemand het idee krijgt dat hij of zij te weinig overheeft of geeft voor de kerk. Het gaat mij erom dat geloof en kerk zo'n kracht bezitten dat je jezelf tekort zou doen als je dat niet aanpakt. En niet omwille van de kerk, maar voor jezelf en voor God. Want God gaat het om ons, om jou. Hoe onderhoud je je bron die je beschermt in angst, die je steunt in je kracht, om het verschil te maken, die je zelfvertrouwen geeft dat je er mag zijn en een mooi mens bent, die je leven niet beperkt tot de ziekte die je hebt, maar je mens laat zijn in de kracht die in je schuilt, die niet opgaat in de waan van de dag, maar voeding geeft aan creativiteit, die niet in wij en zij denken verzandt, maar zoekt naar wat mensen bindt in plaats van scheidt? Daarvoor is iets van kerk nodig. Hoe dat kerk zijn er dan uit ziet, is vers 2. Maar het vraagt allereerst om een besef dat we niet zonder geloof kunnen. En dat geloof onderhouden moet worden. Niet omwille van iets anders, ook niet om wille van de kerk, maar omwille van dat geloof. Wil je dat behouden, of niet?

Gebrek aan geloof vergroot het lijden - en niet andersom

De leerlingen van Jezus zitten weer eens met hun handen in het haar. Zij kunnen een maanzieke jongen niet genezen. Hij lijdt er erg onder. Jezus zegt dat het hen niet lukt hem te genezen vanwege hun gebrek aan geloof. Gebrek aan geloof houdt blijkbaar lijden in stand. Luister goed, niet andersom hè? Je lijdt niet door een gebrek aan geloof. Gebrek aan geloof houdt wel lijden in stand. En het brengt Jezus' lijden ook nog eens dichterbij. Lees daarvoor het verhaal in zijn gehele hoofdstuk. Kijk eens naar het begin van het hoofdstuk 17 bij Mattheüs. Jezus staat dan nog met Mozes en Elia op de berg. En uit een wolk klinkt een stem die over Jezus zegt: 'Dit is mijn geliefde Zoon, in Hem vind ik vreugde. Luister naar Hem!' Daarna zien de leerlingen niemand meer, behalve Jezus, en ze dalen de berg af. Het verhaal over de maanzieke jongen maakt deel uit van die afdaling. Een afdaling die na dit verhaal eindigt met de tweede lijdensaankondiging: 'De Mensenzoon zal uitgeleverd worden aan de mensen. Die zullen hem doden, maar op de derde dag zal hij uit de dood worden opgewekt.' Het is eigenlijk Jezus' antwoord op zijn eigen vraag als hij zegt over de onmacht om de maanzieke jongen te genezen: 'Hoe lang moet ik nog bij jullie blijven? Hoe lang moet ik jullie nog verdragen?' Niet echt vriendelijke woorden. Een arts die zo begint als hij in de wachtkamer zijn assistenten toespreekt, zou je meteen mijden. Van Jezus is het een verzuchting. Gebrek aan geloof houdt lijden in stand. Lijden dat hijzelf ook zal ondergaan. Maar waar het niet bij blijft, omdat God dat lijden niet in stand wil houden, maar wil doorbreken. Daarom zegt Jezus ook aan het einde van de lijdensaankondiging: 'Maar op de derde dag zal hij uit de dood worden opgewekt.'

What Would Jesus Do? Geloof dat bergen kan verzetten

Wij lijden veel in ons leven. Meer dan we soms willen toegeven. Niet alleen aan ziekten, maar vooral ook aan angsten en onzekerheid. En er is nogal wat onzeker. In het klein over tal van beslissingen, of je die wel goed genomen hebt, en over werk en inkomen, relatie en vriendschappen, kinderen en ouders. Maar ook groter over de situatie in de wereld, hoe groot en onoverzichtelijk die is geworden, en hoe verschillende wereldbeelden en religies botsen. Ver weg, en dichtbij. Genoeg om ons zorgen over te maken; wat moeten we dan met geloof? Een bijna onvoorstelbare vraag, die veel mensen zich denk ik wel stellen. Geloof is wel belangrijk, maar geeft niet de doorslag. Want er zijn zoveel andere overwegingen en prioriteiten. En Jezus, hij gunt het ons dat geloof wèl de doorslag geeft. En nee, niet voor de kerk, maar voor jezelf. Laat geloof de doorslag geven. Ik zag laatst een film waarin dat op een typisch Amerikaanse wijze werd verwoord: vraag je bij alles af: WWJD, What Would Jesus Do? Als dat werkt voor je, goed: vraag je af: wat zou Jezus doen? Of anders: wat vertelt mijn geloof over waar ik mee bezig ben, en voor welke keuze ik sta? Welke houding kan ik vanuit mijn geloof aannemen tegenover alle onzekerheid in mijn leven en in de wereld? En waarin weerspreekt mijn geloof misschien mijn eerste reflex? Om me af te zetten tegen mensen, of als een berg ergens tegenop te zien. Geloof doet je beseffen dat je er niet alleen voor staat, en dat geloof iets vermag. Dat je zelfs bergen kunt verzetten. Die berg, zegt Jezus, diezelfde berg als waar Jezus met Mozes en Elia op stond. Mozes en Elia vertelden het volk: luister naar God. En in de wolk klonk die stem van God: luister naar hem, naar Jezus. Want dan zal het je wel gaan.

Laat je geloof de doorslag geven

Laat je geloof de doorslag geven. En de kerk kan daar een middel in zijn. Pak dat middel aan. Deze week kwam onze landelijke kerk in het nieuws omdat onze voorzitter kritiek zou hebben op de koning. Het gehele interview in NRC is genuanceerder dan de krantenkoppen. En het dringt aan om na te denken over het uiten van je geloof. 'Wij zijn gelovig, niet kerkelijk' vertelde onze koning, toen nog kroonprins, over zijn verhouding met zijn katholieke vrouw, onze latere koningin, Maxima. Ik denk dat velen zich hierin herkennen. Gelovig zijn, en niet zozeer kerkelijk zijn. En maar goed ook. Want Jezus heeft het alleen maar over gelovigen, en niet over kerkelijken. De kerk is een middel. Maar wel om te helpen je geloof de doorslag te kunnen geven.

Durf over geloof te spreken

Maar daarvoor moeten we eerst weer over ons geloof durven spreken. Over God durven spreken. De gebedsdienst afgelopen woensdag liet zien hoe belangrijk het is over geloof te spreken in onzekere tijden. Want geloof geeft houvast. Daarin wortelt je leven dat zich naar allerlei dingen vertakt waar je druk mee bent, en waar het goed is dat je daarmee bezig bent. Maar zie dat geloof je helpt om al die ballen in de lucht te houden, om te kunnen leven in onzekerheden en lijden. Besteed aandacht aan die bron, want zo onderhoud je je geloof, en je leven. Verga je niet in de achtbaan die het leven kan zijn. En: heb je houvast in zorgen om de toekomst.

Je hoeft niet over geloof te zwijgen; het maakt leven mogelijk

We zijn terughoudend geworden om over geloof en over God te spreken. Vaak weten we het niet of verschuilen we ons achter twijfel - waarom zou je je daarachter moeten verschuilen, dat is juist een reden om erover te spreken! En ook zeggen we politiek correct dat anderen iets anders geloven, dus waarom zou ik daar iets over moeten willen zeggen? Of het nu handig gecommuniceerd was of niet, waar onze kerk via onze koning ons allemaal op wil aanspreken is voor je geloof te durven uitkomen. Niet uit misplaatste vroomheid, maar omdat geloof de kern van je wezen uitmaakt. Die kern wil je toch niet verwaarlozen? Dat is je bron, je basis. Waarom dat onder het tapijt vegen uit misplaatste bescheidenheid of politieke correctheid? Omdat we daar de ander mee in een hoekje duwen? Ik denk dat de afgelopen gebedsdienst juist heeft laten zien dat als we niet over onze bronnen zwijgen, we elkaar kunnen bemoedigen. En dat dit ook zo werkt in het contact met andersgelovigen. Onze landelijke voorzitter zei: 'Ik kom in dat contact niet verder, als ik over mijn eigen bronnen zwijg.'

Juist in een tijd waarin religie onderdeel dreigt te worden van spanningen, ook in ons eigen land, is het noodzakelijk dat we niet zwijgen over onze eigen bronnen. Niet om een ideologische strijd aan te gaan, maar juist om te laten zien dat geloof ergens anders voor staat. En niet uit een goed bedoeld multiculturalisme, dat iedereen mag zijn wie hij is, als niemand zich er maar mee bemoeit, maar uit diepgeworteld geloof. En dat we daarin verbinding zoeken met God, in onszelf, en met de andere medelovigen, en met andersgelovigen.

De kerk is daarin een middel. En ik ben blij te zien hoeveel mensen dat middel aangrepen. Dat vormt ook de kerk. Mede door inzet van niet-kerkelijke gelovigen. Daarvoor is de kerk bedoeld: voor gelovigen. En ik wens ieder toe dat de kerk een middel kan zijn om dat geloof te versterken.