Wat moet je met de paashaas?

Als je door de supermarkt loopt, lijkt het christelijke Paasfeest over iets heel anders te gaan dan de dood en opstanding van Jezus. De paashaas en zijn eieren vullen de schappen. Om tegenwicht te bieden tegen de commercialisering van 'onze' feesten lijkt er best wat voor te zeggen om de paashaas te weren uit het Paasfeest. Zo makkelijk is dat echter niet. Overal duikt ie op. Wat moet je met de paashaas?

Paashaas onlosmakelijk verbonden met Pasen

We hebben de paashaas niet nodig om het christelijke Paasverhaal te vertellen. Dat is duidelijk. Hij lijkt dat Paasverhaal zelfs in de weg te zitten als hij de boventoon gaat voeren. Hierdoor krijg je gauw het gevoel dat Pasen eigenlijk niet meer gaat waarover het zou moeten gaan. Veel mensen verlangen naar een Paasfeest zonder bijverschijnselen. Waar gaat het nou wérkelijk om?

Toch komen we er niet onderuit dat Pasen en de paashaas zo met elkaar verweven zijn, dat we ze nauwelijks uit elkaar kunnen halen. En wees nou eerlijk, wat is Pasen zonder paaseitjes? En wat is Pasen zonder de lente? En zonder de lammetjes? Het heeft er allemaal niks mee te maken, en toch ook weer wel. De traditie gaat ons daarin voor.

Herkomst van de paashaas
De paashaas gaat terug op een mythe, een volksverhaal, over de Germaanse godin Eostre. Zoals het in verhalen gaat die worden doorverteld zijn er verschillende versies van. In de kern gaat het erom dat deze weergodin een vogeltje tegenkomt dat niet meekan in de lente, omdat haar vleugeltjes bevroren zijn. Eostre verandert het vogeltje dan in een haas. Eenmaal per jaar mag ze, net als haar vroegere soortgenoten, eieren leggen.

De herkomst van het verhaal is onduidelijk; misschien is het zelfs in de christelijke tijd (17e eeuw) verzonnen. Daarom hoeven we het niet meteen als 'heidens' af te doen, hoewel we wel mogen vaststellen dat het niets met het christelijke Paasverhaal te maken heeft. In die zin dat het niet in de bijbel staat. Toch is de naam van het feest, Pasen, in de ons omringende landen van deze godin afgeleid: Ostern (Duits) en Easter (Engels).

Verweven geraakt met Pasen
De echte eieren, en nog niet van chocola, waren daarbij een symbool van nieuw leven. Niet gek toch, met Pasen? Ze speelden ook een rol in de vastentijd vóór Pasen. Boeren die vastten mochten geen vlees, zuivel en eieren eten. Maar daar hadden die kippen niks aan: die bleven doorleggen. Met Pasen kwam er dus eerst een pan gekookte eieren op tafel om 'in te halen'. In Twente is dat nog steeds een gebruik. Daar komt het liedje vandaan: 'Eén ei is geen ei, twee ei is een half ei, drie ei is een paasei'. Zogezegd: dooreten!

Zo kwam het paasei eigenlijk automatisch de christelijke gezinnen binnen, samen met de paashaas, die in Nederland pas later zijn intrede doet in de 19e of 20e eeuw. Die paashaas had vermoedelijk nog een pedagogisch karakter ook, net als Sinterklaas en, vergeef me dat ik hem hier noem, de kerstman.

Vanaf het moment dat het christendom in ons land kwam ging het Paasfeest zo een verbinding aan met lentefeesten. En met de symbolen die daarbij hoorden. Net zoals Kerst gevierd wordt na de drie donkerste dagen vanaf 21 december, met een kerstboom. Is dat zuiver? Nee en ja. Nee natuurlijk, omdat er allerlei elementen in het feest komen die er niets mee te maken hebben. Maar tegelijkertijd ja: Pasen heeft alles te maken met een lentegevoel, dat wat dood is weer leeft, en dat er nieuwe hoop is. Feit is dat in het verleden de eerste christenen in Nederland die verbinding zijn aangegaan om het verhaal begrijpelijk te maken en te ervaren. En zeg nou zelf, Pasen in de herfst vieren doet toch afbreuk aan je paasgevoel? Dat zou pas echt eieren na Pasen zijn. Slaat nergens op. Hoewel het er niets mee te maken heeft. Maar blijkbaar toch ook weer wel. Lastig hè? Zozeer zijn de tradities met elkaar vervlochten.

If you can't beat him, join him

Wat moet je met die paashaas? Duidelijk is dat je er niet onderuit kan. Hij was er, al dan niet voordat het Christendom hier zijn intrede deed, en hij is er. Commercieel uitgebuit? Jazeker. Reden om hem op zijn plek te zetten. Zonder hem te negeren. Geef hem zijn juiste plek!

Het christelijk paasverhaal gaat niet over de paashaas met zijn eieren. Het gaat over Jezus. Hij wilde ons leven bevrijden van alles wat dood en doods is in ons leven. Daarom ging hij ons voor door zelf te sterven. En door uit die dood op te staan. Dat geeft nieuwe hoop en een perspectief voor nieuw leven.

Die eieren kun je perfect gebruiken om dat kinderen én volwassenen te laten ervaren. Dat ei, hoe hard en levenloos het er ook uitziet, binnenin gebeurt iets. En dan breekt een kuiken door het ei. Niks levenloos. Nieuw leven! En die haas? Een waakzaam dier, die geen hol heeft maar een leger in het open veld. Een gat in de grond. Waakzaam, zoals wij waakzaam mogen zijn op de wederkomst van Jezus.

Je kunt je verzetten tegen de paashaas en zijn eieren. Dat kost vooral jezelf veel energie. Je kunt ze ook omarmen, en zien dat je dat al doet bij het eten van een paaseitje, het aannemen van een narcis bij de uitgang van een kerk of het kopen van een paasstukje. Omarm het, en vertel het christelijke paasverhaal erbij. Dat ze die paashaas misschien eerder leuk vinden, daar kun je niets tegen doen. Je kunt wel vertellen aan de hand van de eieren waar Pasen écht over gaat. If you can't beat him, join him. To join Him.