Waarom mij dit zo raakte was omdat het direct gevolgd wordt door de voorbereidingen op het Paasmaal, het Laatste Avondmaal, dat we morgen gedenken. En nog voordat de maaltijd goed en wel begonnen is zegt Jezus dat een van zijn leerlingen Hem zal overleveren. Waarop Judas uiteindelijk zegt: "Ik ben het toch niet, Rabbi?' Waarop Jezus zegt: "Jij zegt het."
Ik heb wel gevoeld en altijd ook wel geweten, maar me nog nooit zo bewust gerealiseerd dat de overlevering van Judas niet alleen de 'cliffhanger' is van het Laatste Avondmaal en het verhaal van Goede Vrijdag, maar dat het verhaal van het Laatste Avondmaal letterlijk ingeklemd zit tussen de deal en de overlevering. Meer dan ooit staat het Laatste Avondmaal voor mij in het teken van het lijden van Jezus.
Dat maakt die nacht ook anders dan alle andere keren dat we met elkaar Avondmaal vieren. Het is niet zomaar klinisch de avond dat Jezus het Avondmaal instelde. Elk jaar als we bij de instellingswoorden op deze avond de zin toevoegen 'DAT IS DEZE NACHT' - dan wil die ene zin ons meenemen naar het drama dat zich daar afspeelde.
Hoe hebben de leerlingen daar aan de maaltijd gezeten na de woorden van Jezus dat Hij door een van hen zou worden overgeleverd? We stellen ons misschien heel veel verontwaardiging voor, of heel veel onderlinge beschuldigingen: 'Jij bent die man!' Maar kan het niet heel anders zijn? Jezus heeft vanaf de voorbereidingen van de maaltijd de regie in handen. Hij zegt wat er moet gebeuren en Hij zegt wat er zal gebeuren. En Hij neemt het brood en de wijn en zegt: 'Dit is mijn lichaam en dit is mijn bloed'. Voor de laatste keer zoals ze hier nu bij elkaar zitten. De hele maaltijd staat in het teken van de dreiging. Daarom is die nacht anders dan alle andere nachten. Een nacht ook van Jezus afvallen. Niet alleen Judas, ook Petrus zal het niet redden. En de leerlingen zullen op de Olijfberg in slaap vallen. Zij zullen allemaal niet voor Jezus kunnen staan. Er zal die avond veel ontreddering zijn, en ongeloof over eigen onvermogen, maar ook besef van de dreiging dat het zo zal zijn.
Het laatste avondmaal in Des Hommes et des Dieux
Toen ik de film Des Hommes et des Dieux zag werd ik getroffen door de scène van het laatste avondmaal van de monniken in deze film. De film speelt zich af in de Algerijnse burgeroorlog van de jaren negentig, waarin islamitisch fundamentalisten strijden om de macht met het Algerijnse regeringsleger, waartussen geen scheiding van goed en kwaad is. Er valt geen partij in te kiezen. Gruwelijkheden alom. En de Franse monniken die daar een klooster bewonen kiezen dus ook geen partij en verzorgen iedereen, van de gewone man tot terroristen. Als je de film ziet ken je de geschiedenis, want het is een waargebeurd verhaal. De meeste monniken moeten het met hun leven bekopen. En niemand weet tot op de dag van vandaag welke partij dat op zijn geweten heeft. In ieder geval: mensen.Op een gegeven moment is in de film duidelijk dat het einde voor de monniken onvermijdelijk is en bovendien niet meer aan te ontkomen. Dat is het moment waarop de onderstaande scène begint van het laatste avondmaal van de monniken. De meest aangrijpende scène van de hele film wat mij betreft. Minutenlang stil spel. Een van de monniken, de arts onder hen, die alle patiënten met allerlei achtergronden binnenhaalt, maakt twee flessen wijn open en zet de muziek van Het Zwanenmeer op; een muzikaal verhaal dat ook gaat over het onherroepelijke gevolg van bedrog, de dood. Waarin het kwaad ook wordt meegesleurd, maar toch, dat is later. Nu is er de ontsteltenis van de aanstaande dood, die vele producenten van dit balletstuk ertoe heeft bewogen het slot te veranderen.
Onder deze muziek eten en drinken de monniken voor het laatst met elkaar. Ze weten het. En je ziet het aan hun gezichten. Zelfs een eerste ontspanning en een lach, daarna verdriet en besef van het onvermijdelijke. In een dergelijke sfeer zal het Laatste Avondmaal van Jezus ook hebben plaatsgevonden. Met brood en wijn als tekenen van het onvermijdelijke. Nog niet te bevatten wat ze betekenen. Geen overwinningsmaal, en zeker ook geen galgenmaal, maar wel een gemeenschap die gebroken wordt, een mens die gebroken wordt, onvermijdelijk. Niet te snel aankomen met dat het was 'tot vergeving van zonden' en dat de dood is overwonnen. Dat is de vreugde van Pasen. Eerst is er dit, en niets meer dan dat. Jezus bidt later niet voor niets: 'Vader, als het mogelijk is, laat deze beker dan aan mij voorbijgaan!' Om daarna te beseffen dat het moet gebeuren zoals het gaat gebeuren.
Zo vieren wij Avondmaal op Witte Donderdag. In die sfeer. In dat gedeelte van het verhaal. En als we het Avondmaal tijdens de Paaswake vieren is het dus totaal anders. Dan is het tot Zijn gedachtenis, voor de vergeving van onze zonden, omdat de dood niet het laatste woord heeft. Maar nu is hij nog wel aan het woord, en hoe...
Op Witte Donderdag vindt er een viering plaats in de Ambrosiuskerk in Waalwijk, om 19.30u. Van harte welkom.
De film Des Hommes et des Dieux wordt op vrijdag 29 maart uitgezonden om 22.55u op Nederland 2
Geen opmerkingen:
Een reactie posten