De opgestane Jezus is daar te vinden waar mensen gewond zijn - Paaspreek 2019

Wat is de kracht van het Paasverhaal? Als je de enorme belangstelling mag geloven voor uitvoeringen van de Matthäus Passion, The Passion en allerlei andere concerten dan lijkt dat toch vooral te zitten in het Passieverhaal: het verhaal van het lijden van Christus. Dat verhaal van de Opstanding is als vaag vergezicht aan het eind van moderne uitvoeringen wel een baken van hoop om daarna in ieder geval weer naar huis te kunnen, maar mensen worden geraakt juist door het herkenbare lijden en de emoties die dat oproept. Dat het Paasverhaal, het verhaal van de Opstanding van Jezus, minder volle kerken trekt heeft misschien niet zozeer te maken met de theologische vraag hoe dat kan, die Opstanding uit de dood, maar meer met het gevoel dat het een onvoorstelbaar happy end is. Een ongeloofwaardig slot van een verder zo voorstelbaar en geloofwaardig lijdensverhaal.

Het lijkt erop alsof een van Jezus’ eigen leerlingen, Thomas, daar ook last van heeft. Zijn naam betekent Tweeling. Blijkbaar hinkt hij op twee gedachten. Aan de ene kant wil hij graag geloven dat Jezus leeft, maar het komt hem zo onvoorstelbaar over dat hij het niet kan geloven. Waar zit hem dat in?

Zelf zegt hij: ‘Alleen als ik de wonden van de spijkers in zijn handen zie en met mijn vingers kan voelen, en als ik mijn hand in zijn zij kan leggen, zal ik het geloven.’ Kennelijk zoekt Thomas een verbinding tussen de mededeling dat Jezus leeft en de gebeurtenissen die uiteindelijk leidden tot Jezus’ dood. Het kán niet zo zijn dat het Passieverhaal door het Paasverhaal wordt weggepoetst. Áls Jezus is opgestaan, dan moeten die wonden nog zichtbaar zijn. Anders heeft het hem niks gedaan. En dan was het lijdensverhaal nep.

Wonden bewijzen dat het Jezus is

Nu was het niet zo gek dat Thomas vroeg om de wonden van Jezus te zien. Jezus laat ze eerder aan de andere leerlingen zien, toen Thomas er even niet was. En Jezus deed dat uit zichzelf. Hij zei: ‘Ik wens jullie vrede.’ En vervolgens liet hij zijn handen en zijn zij zien. Als de littekens waarmee een gevonden dode wordt geïdentificeerd, zo identificeert de opgestane Jezus zich met de littekens van zijn dood. Ja, ze zijn echt. Het was waar. En zo maken de littekens, de wonden van Jezus zijn opstanding geloofwaardig. Als Jezus zegt: ‘Omdat je me gezien hebt, geloof je’ dan bedoelt hij dus niet dat Thomas gezien heeft dat Jezus leeft, maar dat Thomas Jezus’ wonden heeft gezien van Jezus die leeft. Die combinatie maakt dat Thomas gelooft.

Alleen geloofwaardig met wonden

Zou je kunnen geloven in een opgestane Jezus zonder wonden? Zou je kunnen geloven in een God zonder wonden? Naar aanleiding van dit verhaal heb ik mezelf die vraag gesteld. En mijn gedachten gingen toen naar allerlei helden in onze tijd. Mensen die winnen, op allerlei manieren. En ik dacht toen: welke van die mensen zijn voor ons geloofwaardig? Waarom is Maarten van der Weiden een held, terwijl hij de Elfstedentocht niet afgezwommen heeft? En waarom is Lance Armstrong dat niet, terwijl die zeven keer de Tour de France won? En dan gaat het mij even niet om de personen en of je ze sympathiek vindt. Maar waarom is de ene geloofwaardiger dan de ander? Een held lijkt pas geloofwaardig als hij echt is. En echt betekent dat je de wonden moet kunnen zien. Anders kán het niet. En dan is het voor ons zelfs verteerbaar dat een held zijn doel niet haalt. Maar er helemaal doorheen gaan is geloofwaardiger dan hoe dan ook de eindstreep als eerste halen.

Ons leven ook niet zonder wonden

Iemand die altijd moeiteloos wint spreekt niet meer tot de verbeelding en is geen mens meer waarmee we ons kunnen identificeren. Want in ons leven winnen we, maar verliezen we zo mogelijk nog meer. Veel lukt ons. Maar veel meer moeten we loslaten en achterlaten. En vaak lukt het ons om het leven weer op te pakken, maar niet zonder besef van de breuken in onze levensloop. Het is niet allemaal gegaan zoals we hoopten en wilden. En soms lag het ook aan onszelf. Andere keren overkwam het ons. Maar feit is dat ons leven niet een doorgaande juichende lijn is van successen, overwinningen en geluk. Zelfs als je kijkt naar de striphelden uit je jeugd, bijvoorbeeld Batman en Superman, dan zie je dat ze een gebroken verleden hebben, en dat hen dat nu nog kwetsbaar maakt. Anders zijn zelfs zij, hoewel ze fictie zijn, niet geloofwaardig.

Anders kan het niet waar zijn

Zou je kunnen geloven in een opgestane Jezus zonder wonden? Als ik die vraag voor mezelf zou beantwoorden, dan zeg ik nee. Nee, ik kan niet geloven in een opgestane Jezus zonder wonden. Ik kan ook niet geloven in een God zonder wonden. Sterker nog, ik zou bang worden van een God die alleen maar overwinningen haalt en zonder wonden blijft. Ik zie beelden van wereldheersers voor me die zichzelf onoverwinnelijk wanen en ik zie beelden van fundamentalisten voor me die het uitschreeuwen dat hun God de beste is. Het klinkt misschien allemaal prachtig, maar je voelt dat niemand dat waar kan maken. Dat wij mensen feilbaar zijn, fouten maken. Dat macht corrumpeert en vriendjespolitiek, misbruik van macht en wat niet al op de loer ligt. En als het gaat om geloof is er ook gewoon twijfel. Twijfel of het allemaal wel waar is. Zeker als je ziet dat de wereld nog steeds dezelfde wereld is vol gewonde mensen.

Opstanding geen oplossing en geen Renaissance

Opstanding gaat dus niet over een einde aan al het leed in de wereld. Geen oplossing dus ook voor alles wat niet goed gaat. Op dit moment zijn politici in opkomst die heel sterk geloven in een renaissance, een wedergeboorte, van oude vervlogen tijden. Die niet schuwen om daar de Joods-Christelijke cultuur als bakermat voor te bestempelen. En daarbij de opstanding nemen als motivatie: wij kunnen opnieuw overwinnen en het oude achter ons laten, het kwaad overwinnen, want wij zijn superieur over andere religies en andere volken of rassen, en voortaan zorgeloos leven. Nu gaat het me niet om de concrete politieke ideeën van deze politici, want daarvoor valt vaak nog best wel wat te zeggen. Mij gaat het om het gedweep met zogenaamde christelijke motieven. Opstanding zoals dat door hen wordt beleefd als een overwinning op het kwaad, superieur zijn over anderen, de beste zijn, en voortaan zorgeloos leven, heeft niets, maar dan ook werkelijk niets te maken met de opstanding van Jezus.

Jezus leeft niet zónder wonden

De opstanding van Jezus is een kwetsbare opstanding. Een opstanding vol wonden. En die wonden laten steeds zien: het is niet goed gegaan. De opstanding herinnert er niet in eerste instantie aan hoe fijn het was met Jezus toen hij rondliep, mooie woorden sprak en met ons meeleefde. Zelfs wonderen verrichtte. Nee, die tijd komt niet terug. En laten we wel wezen, als we de verhalen over die tijd lezen in de bijbel, dan roepen die verhalen over het algemeen meer vragen op dan dat ze antwoorden geven. De opstanding van Jezus is niet een terugkeer naar lang vervlogen tijden. De opstanding is wel verbonden met het lijden van Jezus. En dan wordt het ineens een minder populair verhaal. Want dan gaat het niet meer over overwinning en de beste zijn, maar over solidariteit met iedereen die gewond is. God is geen God van successen, maar van gewonde mensen. Je kunt niet opstaan als je niet eerst gevallen bent. En we vallen allemaal, voortdurend. En de kunst van geloven is steeds weer één keer meer op te staan dan te vallen. Dát is wat Jezus laat zien. Met zijn wonden. Hij zegt daarmee: ik leef niet zónder deze wonden. Als je mij dus wilt zien, kijk dan naar mijn wonden. En als je mij nu in deze wereld zoekt, zoek dan bij de gewonde mensen. En niet bij de succesverhalen of nostalgische verhalen over oude gouden tijden. Zoals het verhaal van topsporters niet zit in hun successen, maar in hoe ze tegenslag hebben overwonnen, zo zit het verhaal bij Jezus in zijn wonden. Let wel, in de wonden van de opgestane Jezus. De opstanding is het doorleven van wat er niet goed is gegaan, niet een terugkeer naar goede tijden.

Door verwonding geloofwaardig

En zo is Jezus aan het kruis geen teken van macht, maar van liefde. Vol overgave, weerloos, en in al zijn lichamelijke kwetsbaarheid hangt hij daar. Niet als teken van oordeel, maar als teken van liefde. Hier ben ik. Ik draag jullie wonden. Ik ben daar te vinden waar nog dagelijks mensen wonden oplopen. En God laat zien dat die wonden niet het einde zijn. Hoe ongelofelijk ook, door die wonden wordt het verhaal van de opstanding geloofwaardig. Anders niet. Dan is het een succesverhaal dat we morgen weer vergeten zijn. Dit verhaal leeft verder, in mensen die zich bekommeren om mensen die gewond zijn. Daar kun je Jezus zien, nog elke dag.

Foto: zandsculpturen expositie Elburg, www.zandverhalen.nl