De dagen van
kerstmis verschillen zeer van de dagen eromheen. De voorbereiding alleen al
geeft een bijzondere soort hectiek, waarover Loesje zei: De vraag is niet of de
winkels open zijn, maar of je nog iets nodig hebt. Tijdens Kerstmis heerst er
een bijzondere sfeer. We accentueren dat met bijzondere verlichting, thuis en
in de kerk. En we praten anders met elkaar. Over hoe mooi de wereld zou zijn
als er vrede op aarde zou zijn. De kerstgedachte geeft extra aandacht voor het
goede. En voor mensen die zich het afgelopen jaar daarvoor hebben ingezet.
Kerstmis brengt families bij elkaar. En zelfs als je moet werken is de sfeer
anders. De dagen zijn ook anders voor wie zich eenzaam voelen. Niet of niet
meer die familie hebben. Alleen zijn komen te staan. Niet of niet meer dat werk
hebben. Die niet in vrede kunnen leven. En het koud hebben. Ook voor hen
verschillen deze kerstdagen van de dagen eromheen.
Verschillend begin
Het verhaal van
de geboorte van Jezus volgens de Evangelist Lukas verschilt ook enorm van de
verhalen uit de andere Evangeliën. Het is hét kerstverhaal geworden. Met als
enige element uit het Mattheüs evangelie die drie wijzen, de drie koningen, die
evenzeer tot de verbeelding spreken. Het traditionele kerstverhaal is echt een
verhaal, terwijl Mattheüs het laat bij een geslachtsregister om de afkomst van
Jezus te beschrijven. Op die bijzondere manier van drie keer veertien
generaties, die dan uiteindelijk via Abraham en David bij Jozef uitkomen. Om
vervolgens vast te stellen dat die hele Jozef er eigenlijk niets te maken heeft
met dat Maria zwanger wordt. Omdat het iets van God is, en niet van mensen.
Want hoe zouden wij mensen vrede op aarde kunnen brengen? En de Evangelist
Johannes start een heel diepzinnig betoog over het Woord van God dat
vleesgeworden is. Een mooie introductie van Jezus: hij zegt niet alleen waar
het op staat en hij doet niet alleen wat hij zegt: hij ís ook wat hij zegt.
Jezus is niet zomaar een voorbeeld. Hij is ook de blauwdruk, de mal, de
voorafbeelding van wat een mens zou kunnen zijn.
Lucas gaat een
hele andere weg met zijn geboorteverhaal van Jezus. Hij wil beginnen bij het
begin,
zegt hij aan het begin van zijn evangelie, en alles nauwkeurig nagaan en ordenen. En niet eens omdat we nu zo nodig een historisch feitenverslag willen vanaf het begin. Want dat is dit ook niet. Wel omdat alles in het leven van Jezus betekenis heeft. En het verschil maakt. En daarom komen eerst de vrouwen in beeld. De moeder van Johannes de Doper en de moeder van Jezus. De mannen staan erbij en kijken ernaar. Zacharias is sprakeloos en Jozef zoekt een uitvlucht. Normaal hebben mannen het voor het zeggen, of denken ze dat in ieder geval, maar hier hebben zij niets over te zeggen.
zegt hij aan het begin van zijn evangelie, en alles nauwkeurig nagaan en ordenen. En niet eens omdat we nu zo nodig een historisch feitenverslag willen vanaf het begin. Want dat is dit ook niet. Wel omdat alles in het leven van Jezus betekenis heeft. En het verschil maakt. En daarom komen eerst de vrouwen in beeld. De moeder van Johannes de Doper en de moeder van Jezus. De mannen staan erbij en kijken ernaar. Zacharias is sprakeloos en Jozef zoekt een uitvlucht. Normaal hebben mannen het voor het zeggen, of denken ze dat in ieder geval, maar hier hebben zij niets over te zeggen.
Wie heeft het voor het zeggen?
Die andere man
met macht, de keizer, lijkt het wel voor het zeggen te hebben. Want hij
vaardigt een decreet uit dat iedereen zich moest laten inschrijven en daarvoor
naar de plaats moet gaan waar hij vandaan kwam. Voor Jozef betekent dat een
lange reis met zijn zwangere vrouw Maria naar Bethlehem. En hij gaat, bijna
slaafs. Toch zet dit ook de toon voor waarin Jezus het verschil gaat maken.
Want ondanks dat het een uithoek is van het Romeinse Rijk, dat kleine
Bethlehem, is Bethlehem wel de stad van koning David. En in de aankondiging van
Jezus' geboorte door de engel zegt Gabriël dat God hem de troon van zijn vader
David zal geven.
In het
geboorteverhaal is dus meteen de kiem gelegd van het conflict tussen de
machthebbers en Jezus. Dezelfde machthebbers die Jezus later vragen of ze wel
belasting moeten betalen aan de keizer. En weer later dezelfde machthebbers die
hem ervan beschuldigen dat hij zou verbieden belasting te betalen en zichzelf
messias en koning zou noemen. Daar in het nietige Bethlehem probeert de keizer
zijn volk te knechten door iedereen te registeren. Daarmee zijn ze meteen in
zijn macht. Kan hij belasting van ze vragen. Kan hij zeggen wie er wel of niet
bij hoort. Wie wel of geen verblijfsvergunning krijgt. En wie hem nog wat
schuldig is. Wie een toeslag krijgt of moet terugbetalen koste wat kost en wie
de eerste afslag mag nemen. Het gaat de keizer er niet om een gezellig
smoelenboek te maken zodat we weten met wie we eigenlijk allemaal in één huis
wonen. Het gaat hem om controle, om macht. En het gaat hem niet om mensen. Een
verhaal van alle tijden, waarin mensen zich eerder een nummer voelen.
Nietig stadje maakt het verschil
Dat kind van die
geknechte pleegvader, die gedwongen is naar zo'n nietig achteraf stadje te gaan
met zijn zwangere vrouw; dat kind gaat het verschil maken. Tegenover de machten
in de wereld. Want het is de stad van Dávid, hoe nietig en klein ook. Niet het
centrum van het Romeinse Rijk. Wel het centrum van Gods Koninkrijk. Het
verschil wordt niet gemaakt in Rome in Gods ogen, maar daar: in het kleine
stadje Bethlehem. Waar het uitschot van de samenleving, de herders, die woeste
figuren, die door weer en wind buiten bij hun kudde verblijven, als eerste het
kind hulde bewijzen. Daar, vanuit die uithoek van de samenleving, te midden van
het uitschot van diezelfde samenleving, daar begint Jezus' leven dat het
verschil zal maken. Die gewone mensen heelt in hun pijn, niet uit is op macht,
maar wel gelooft dat geloof zo'n kracht kan hebben dat het het verschil kan
maken.
Hoe maak je het verschil?
Waar kunnen wij
het verschil maken? Succesverhalen zijn veelal verhalen van mensen die het
gemaakt hebben. Die invloedrijk zijn. En dus macht hebben. Ergens willen we dat
toch graag: macht over het leven hebben. Succesverhalen kunnen ook inspirerend
zijn. Natuurlijk. Je kunt iets betekenen voor de wereld, en voor andere mensen.
Maar waar maken mensen echt het verschil? Mensen maken pas echt het verschil
als ze iets doen waar zij niets aan hebben, maar anderen wel. En vaak vindt dat
plaats buiten het zicht van de camera, of moeten mensen heel veel moeite doen
ook dát verhaal te laten zien.
Zo denk ik aan
pater Frans van der Lugt, in de Syrische stad Homs. In de verre uithoek van het
nieuws, waarin de grote heren met elkaar vechten, vroeg hij aandacht voor de
kleine mens die buiten beeld raakt. Er was nauwelijks nog voedsel, en
medicijnen waren er ook nauwelijks. Hij leed er zelf ook onder. Maar bleef. Zijn
dood kon niet ongedaan maken dat hij het verschil had gemaakt.
En terwijl we
overal in de wereld de legeruitgaven opschroeven, komt het
wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties geld tekort. Toch blijven mensen
in actie komen om iets te doen waar ze zelf niets aan hebben, maar anderen wel.
En waarom zou een arts naar een gebied gaan waar Ebola heerst, als daar voor
hem niets te halen valt? Het enige dat deze hulpverleners doen is dat ze het
verschil maken.
Het verschil maak je in het klein
Maar om het
verschil te maken hoef je niet meteen groot te denken. Juist niet. Er zijn grote
wereldproblemen waarin mensen het verschil maken. Maar het verschil maak je pas
als je oog hebt voor het kleine. Als je aandacht hebt voor dat kind dat niet
meekan; dan maakt een glimlach al zoveel verschil. Als we merken dat mensen
buiten de boot vallen in de zorg en hulp nodig hebben, dan maak je zoveel meer
verschil dan alleen maar te gaan staan roepen dat anderen dat zouden moeten
doen. Je kunt het verschil maken door bij het kleine te beginnen. Zo klein als
het verhaal van Jezus begon, die het verschil voor ons heeft gemaakt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten