woensdag 24 december 2014

Hoe maak je net als Jezus het verschil? (preek kerstnacht 2014)


De dagen van kerstmis verschillen zeer van de dagen eromheen. De voorbereiding alleen al geeft een bijzondere soort hectiek, waarover Loesje zei: De vraag is niet of de winkels open zijn, maar of je nog iets nodig hebt. Tijdens Kerstmis heerst er een bijzondere sfeer. We accentueren dat met bijzondere verlichting, thuis en in de kerk. En we praten anders met elkaar. Over hoe mooi de wereld zou zijn als er vrede op aarde zou zijn. De kerstgedachte geeft extra aandacht voor het goede. En voor mensen die zich het afgelopen jaar daarvoor hebben ingezet. Kerstmis brengt families bij elkaar. En zelfs als je moet werken is de sfeer anders. De dagen zijn ook anders voor wie zich eenzaam voelen. Niet of niet meer die familie hebben. Alleen zijn komen te staan. Niet of niet meer dat werk hebben. Die niet in vrede kunnen leven. En het koud hebben. Ook voor hen verschillen deze kerstdagen van de dagen eromheen.

Verschillend begin
Het verhaal van de geboorte van Jezus volgens de Evangelist Lukas verschilt ook enorm van de verhalen uit de andere Evangeliën. Het is hét kerstverhaal geworden. Met als enige element uit het Mattheüs evangelie die drie wijzen, de drie koningen, die evenzeer tot de verbeelding spreken. Het traditionele kerstverhaal is echt een verhaal, terwijl Mattheüs het laat bij een geslachtsregister om de afkomst van Jezus te beschrijven. Op die bijzondere manier van drie keer veertien generaties, die dan uiteindelijk via Abraham en David bij Jozef uitkomen. Om vervolgens vast te stellen dat die hele Jozef er eigenlijk niets te maken heeft met dat Maria zwanger wordt. Omdat het iets van God is, en niet van mensen. Want hoe zouden wij mensen vrede op aarde kunnen brengen? En de Evangelist Johannes start een heel diepzinnig betoog over het Woord van God dat vleesgeworden is. Een mooie introductie van Jezus: hij zegt niet alleen waar het op staat en hij doet niet alleen wat hij zegt: hij ís ook wat hij zegt. Jezus is niet zomaar een voorbeeld. Hij is ook de blauwdruk, de mal, de voorafbeelding van wat een mens zou kunnen zijn.

Lucas gaat een hele andere weg met zijn geboorteverhaal van Jezus. Hij wil beginnen bij het begin,
zegt hij aan het begin van zijn evangelie, en alles nauwkeurig nagaan en ordenen. En niet eens omdat we nu zo nodig een historisch feitenverslag willen vanaf het begin. Want dat is dit ook niet. Wel omdat alles in het leven van Jezus betekenis heeft. En het verschil maakt. En daarom komen eerst de vrouwen in beeld. De moeder van Johannes de Doper en de moeder van Jezus. De mannen staan erbij en kijken ernaar. Zacharias is sprakeloos en Jozef zoekt een uitvlucht. Normaal hebben mannen het voor het zeggen, of denken ze dat in ieder geval, maar hier hebben zij niets over te zeggen.

Wie heeft het voor het zeggen?
Die andere man met macht, de keizer, lijkt het wel voor het zeggen te hebben. Want hij vaardigt een decreet uit dat iedereen zich moest laten inschrijven en daarvoor naar de plaats moet gaan waar hij vandaan kwam. Voor Jozef betekent dat een lange reis met zijn zwangere vrouw Maria naar Bethlehem. En hij gaat, bijna slaafs. Toch zet dit ook de toon voor waarin Jezus het verschil gaat maken. Want ondanks dat het een uithoek is van het Romeinse Rijk, dat kleine Bethlehem, is Bethlehem wel de stad van koning David. En in de aankondiging van Jezus' geboorte door de engel zegt Gabriël dat God hem de troon van zijn vader David zal geven.

In het geboorteverhaal is dus meteen de kiem gelegd van het conflict tussen de machthebbers en Jezus. Dezelfde machthebbers die Jezus later vragen of ze wel belasting moeten betalen aan de keizer. En weer later dezelfde machthebbers die hem ervan beschuldigen dat hij zou verbieden belasting te betalen en zichzelf messias en koning zou noemen. Daar in het nietige Bethlehem probeert de keizer zijn volk te knechten door iedereen te registeren. Daarmee zijn ze meteen in zijn macht. Kan hij belasting van ze vragen. Kan hij zeggen wie er wel of niet bij hoort. Wie wel of geen verblijfsvergunning krijgt. En wie hem nog wat schuldig is. Wie een toeslag krijgt of moet terugbetalen koste wat kost en wie de eerste afslag mag nemen. Het gaat de keizer er niet om een gezellig smoelenboek te maken zodat we weten met wie we eigenlijk allemaal in één huis wonen. Het gaat hem om controle, om macht. En het gaat hem niet om mensen. Een verhaal van alle tijden, waarin mensen zich eerder een nummer voelen.

Nietig stadje maakt het verschil
Dat kind van die geknechte pleegvader, die gedwongen is naar zo'n nietig achteraf stadje te gaan met zijn zwangere vrouw; dat kind gaat het verschil maken. Tegenover de machten in de wereld. Want het is de stad van Dávid, hoe nietig en klein ook. Niet het centrum van het Romeinse Rijk. Wel het centrum van Gods Koninkrijk. Het verschil wordt niet gemaakt in Rome in Gods ogen, maar daar: in het kleine stadje Bethlehem. Waar het uitschot van de samenleving, de herders, die woeste figuren, die door weer en wind buiten bij hun kudde verblijven, als eerste het kind hulde bewijzen. Daar, vanuit die uithoek van de samenleving, te midden van het uitschot van diezelfde samenleving, daar begint Jezus' leven dat het verschil zal maken. Die gewone mensen heelt in hun pijn, niet uit is op macht, maar wel gelooft dat geloof zo'n kracht kan hebben dat het het verschil kan maken.

Hoe maak je het verschil?
Waar kunnen wij het verschil maken? Succesverhalen zijn veelal verhalen van mensen die het gemaakt hebben. Die invloedrijk zijn. En dus macht hebben. Ergens willen we dat toch graag: macht over het leven hebben. Succesverhalen kunnen ook inspirerend zijn. Natuurlijk. Je kunt iets betekenen voor de wereld, en voor andere mensen. Maar waar maken mensen echt het verschil? Mensen maken pas echt het verschil als ze iets doen waar zij niets aan hebben, maar anderen wel. En vaak vindt dat plaats buiten het zicht van de camera, of moeten mensen heel veel moeite doen ook dát verhaal te laten zien.

Zo denk ik aan pater Frans van der Lugt, in de Syrische stad Homs. In de verre uithoek van het nieuws, waarin de grote heren met elkaar vechten, vroeg hij aandacht voor de kleine mens die buiten beeld raakt. Er was nauwelijks nog voedsel, en medicijnen waren er ook nauwelijks. Hij leed er zelf ook onder. Maar bleef. Zijn dood kon niet ongedaan maken dat hij het verschil had gemaakt.

En terwijl we overal in de wereld de legeruitgaven opschroeven, komt het wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties geld tekort. Toch blijven mensen in actie komen om iets te doen waar ze zelf niets aan hebben, maar anderen wel. En waarom zou een arts naar een gebied gaan waar Ebola heerst, als daar voor hem niets te halen valt? Het enige dat deze hulpverleners doen is dat ze het verschil maken.


Het verschil maak je in het klein
Maar om het verschil te maken hoef je niet meteen groot te denken. Juist niet. Er zijn grote wereldproblemen waarin mensen het verschil maken. Maar het verschil maak je pas als je oog hebt voor het kleine. Als je aandacht hebt voor dat kind dat niet meekan; dan maakt een glimlach al zoveel verschil. Als we merken dat mensen buiten de boot vallen in de zorg en hulp nodig hebben, dan maak je zoveel meer verschil dan alleen maar te gaan staan roepen dat anderen dat zouden moeten doen. Je kunt het verschil maken door bij het kleine te beginnen. Zo klein als het verhaal van Jezus begon, die het verschil voor ons heeft gemaakt.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten